Canavarotugiller familyasına ait olan vanilya genellikle tropikal ülkelerde yetiştirilen, tırmanıcı bir bitki türüdür. Çiçekleri beyaz renklidir ve kokuludur. Vanilyaya kokusunu ve tadını veren temel madde vanilindir. Meyvesi 15-20 cm boyunda olan bitkinin ana vatanı ise Meksikada’dır. Meksika haricinde Orta ve Güney Amerika’da da yetiştiriciliği yapılır. Türkiye’de ise iklim koşullarının uygunsuzluğu sebebiyle vanilya yetiştiriciliği ancak seralarda ve botanik bahçelerde yapılabilir.
Vanilya üretimi dünyada yetersiz olduğundan vanilyadan daha ucuz olan kimyasal vanilin üretimi yapılır. Vanilya esansı olarak satılan ürünler doğal vanilya değildir ve katkı maddesi içerir. İyice olgunlaşan vanilyalar toplandıktan sonra kurutulur. Kuruyan vanilyalar dövülerek toz haline getirilip kullanılır. Vanilya içeriğinde kalsiyum, sodyum ve demir minerallerini, A ve D vitaminlerini barındırır. Yağ oranı yok denecek kadar azdır fakat şeker oranı yüksek olduğundan kalori değeri fazladır.
Besleyici özelliği düşük olan vanilya sütlü tatlılarda, çikolatalarda ve pastalarda sıklıkla kullanılır. Gıda sektöründe en çok kullanıldığı yer dondurma üretimidir. Ayrıca hoş kokusu sebebiyle parfüm ve kozmetik ürünlerinde de kullanılılır. Fazla miktarda vanilya kokusu bazı kişilerde kusmaya neden olabildiğinden aşırı kullanımdan kaçınılmalıdır.
Vanilyanın Faydaları
- Kadınlarda düzenli regl olunmasına yardımcı olur.
- Cinsel gücü ve isteği arttırır.
- Hazmı kolaylaştırır.
- Vanilya koklandığında sinirleri yatıştırır ve depresyona iyi gelir.
- Vücuda kuvvet ve direnç verir.
- Mide ve sinir sistemini uyarır.
- Bronşları temizlemeye yardımcı olur.
- Parfüm ve gıda sanayiinde koku verici olarak kullanılır.
- Öksürüğün geçmesini sağlar.
- Ateş düşürücü etkiye sahiptir.
- Saf vailya özütü suyla beraber alındığında sinirden dolayı gerilmiş olan midenin gevşemesine yardımcı olur.
- Astım, alerji ve soğuk algınlığına karşı koruyucu özelliktedir.
- Vanilya özü mide bulantısına iyi gelir.
- Bağışıklık sistemini kuvvetlendirir.
- Vanilya kokusu tatlı isteğini engeller. Canı tatlı isteyen kişiler vanilya koklayabilir.
Vanilya Tüketilirken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Vanilya insan sağlığına zararlı bir bitki değildir. Ancak yine de büyük ölçülerde kullanılmaması gerekir. Vanilya yağı asla ağızdan alınmamalıdır. Vanilya özütlerinin serin, kuru ve havayla temas etmeyecek ortamlarda saklanması gerekir.