Patlıcangiller ailesinin bir üyesi olan patates, yumruları tüketilen otsu bir bitkidir. Ana vatanı Güney Amerika olup, 16. yy’da İspanyol kaşifler tarafından Avrupa’ya tanıtılmıştır. İklim istekleri bakımından seçici olmadığı için dünyanın birçok ülkesinde yetiştirilir. Karbonhidrat, protein ve nişasta bakımından zengindir. Temel besin maddelerinden biri olup, sanayide hammadde ve hayvan yemi olarak da değerlendirilir.
Patates nasıl bir bitkidir?
Patatesin %20’si nişastadan oluşur. %2 oranında protein içerir. Bitkinin toprak üstündeki aksamı zehirli olmasına karşın, yumruları toksik madde içermez. Ancak olgunlaşmış ve çimlenmiş patateslerde toksik madde miktarına bağlı olarak zehirlenmeler görülür.
Patatesler tüketim şekline ve gelişme sürelerine göre 2 grupta sınıflandırılır. Kullanım şekline göre yemeklik olarak değerlendirilen patatesler, kolayca dağılmayan bir yapıya sahiptir. Protein oranı yüksektir. Renkleri açık sarı tonlardan koyu sarı tonlara kadar değişiklik gösterir. Sanayide kullanılan patateslerin ise nişasta miktarı daha fazladır. Bu patatesler nişasta ve ispirto üretiminde kullanılır. Pişirilirken kolayca dağıldıklarından yemeklik olarak tercih edilmezler. Renkleri beyaz ya da açık sarıdır. 65-150 gün arasında değişen hasat sürelerine sahip erkenci, orta erkenci ve geç çeşitleri vardır.
Çok yıllık ılıman ve serin iklim bitkisi olan patates, sadece belirli sıcaklıklarda yumru oluşturabilir. Bu nedenle deniz seviyesinden uzaklaşıldıkça yumru verme yeteneği artış gösterir. Patates toprak bakımından seçici değildir. Birçok toprak türünde yetiştirilebilir. Ancak ağır, killi ve kireçli topraklara karşı hassastır. Havadar kumlu ve tınlı, humus miktarı yüksek topraklarda iyi gelişir. Ağır topraklar hem hasat zorluğu hem de düzensiz yumru gelişimine neden olduğundan patates yetiştirmek için uygun değildir.
Patates nasıl tüketilir?
Patates sıklıkla kızartma, püre ve cips yapımında kullanılır. Bunun dışında sulu yemeklerde, iç harçlarda, salatalarda, çorbalarda ve bazı tatlılarda yer alır. Karbonhidratlar açısından zengin bir besin maddesi olduğundan kısa sürede enerji ihtiyacını karşılar. Kilo kontrolünde kaçınılan sebzelerden biri olmasına karşın bir porsiyon patates ortalama 80 kaloridir. Haşlanarak veya buharda pişirilerek tüketildiğinde sağlıklı ve doyurucu bir besindir.
Patates doğru koşullarda saklanmadığında kolayca bozulabilir ya da filizlenebilir. Sahip olduğu toksik maddeler nedeniyle filizlenmiş ya da bozulmaya yüz tutmuş patateslerin tüketilmemesi gerekir. Patates zehirlenmesi ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir.